Recensie
Stromboli
Saskia Noort
Honderdduizenden lezers genieten wekelijks van de column van het schrijversechtpaar Sara Zomer en Karel van Bohemen, waarin ze ogenschijnlijk openhartig verslag doen van hun gezinsleven. Schijn bedriegt en Sara besluit te scheiden van Karel. Ze komt alleen te staan, niemand wil nog iets met haar te maken hebben. En terwijl Karel met de kinderen op vakantie naar Frankrijk gaat, boekt Sara een retraite op het idyllische Italiaanse vulkaaneiland Stromboli. En daar blijkt: aan het verleden ontkom je niet.
Effect verzwegen verkrachting
Saskia Noort begint het verhaal met een korte, expliciete scene. De veertienjarige Sara is dronken op een feestje en wordt in de tuin verkracht door een man. De toon van het boek is gezet. De verkrachting is een feit waar Sara de rest van haar leven mee verder moet. Stromboli sluit daarmee naadloos aan op de #metoo beweging die op dit moment gaande is. Noort komt er zelf ook voor uit dat zij verkracht is, wat een diepgaande impact op haar leven heeft.
Na dit begin bestaat Stromboli uit twee delen. In het eerste deel wil Sara scheiden van Karel. Hij wil dat echter voorkomen. In feite komt het erop neer dat Sara het leven leidt waarvan ze als kind droomde en erachter komt dat dat niet is wat ze wil. Ze heeft nooit iemand over de verkrachting durven vertellen, uit angst voor afwijzing, waardoor ze zich ook niet helemaal kan geven in een relatie, wat nu leidt tot een scheiding.
Emotionele chantage en veel seks
Noort legt de mechanismen van uitsluiting bloot die volgen bij afwijken van de norm. Sara heeft de verkrachting nooit durven vertellen aan haar ouders en vrienden uit angst afgewezen en niet geloofd te worden. Had ze er niet zelf om gevraagd? Was haar rokje niet te kort? Deze angst wordt geloofwaardig omdat ze ook in de wens om te scheiden niet wordt gesteund door haar ouders. Sara wordt uitgesloten door vrienden, familie, allen kiezen en masse de kant van Karel.
Irritant is dat Noort de lezer dwingt om met Sara mee te leven. Karel is een alcoholist, hij doet publiekelijk aan emotionele chantage door de columns die hij in de krant publiceert, weet hun kinderen en de omgeving tegen haar op te zetten. En dat Sara vaak weinig doortastend is, het mannen wel heel gemakkelijk maakt om haar te neuken, wat ze blijkbaar ook allemaal willen, en een minnaar heeft, raakt ondergesneeuwd in wat Karel haar aandoet.
‘Blijf bij je besluit, kies voor jezelf’ wil je als lezer bij bijna elke pagina tegen Sara schreeuwen. De hoeveelheid seks, de emotionele chantage en het harde, platte taalgebruik in het eerste deel, maakt dat het een verademing lijkt om in het tweede deel van Stromboli te belanden.
Stromboli gaat nergens de diepte in
In dit deel gaat Sara op retraite naar – hoe kan het ook anders – Stromboli. Eindelijk gaat Sara de confrontatie aan met haar angst, dacht ik. Het wordt echter al gauw duidelijk dat het idee van een verademing een vergissing was. Noort is zelf op retraite geweest op Stromboli, wat ze naar eigen zeggen fijn heeft gevonden. Het omgekeerde is voor Sara het geval.
Letterlijk alle clichés over retraites en het misbruik dat zelfbenoemde goeroes plegen met onevenwichtige cursisten komen aan bod. Goeroe Jens blijkt een expert in holle fratsen en het verzinnen van oefeningen die geen zinnig mens zou gaan doen. Ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat dit deel het straks heel goed gaat doen in een verfilming.
Het boek leest niet fijn. Het taalgebruik blijft kaal, hard, maar vooral snel. Nergens gaat het verhaal echt de diepte in, omdat Sara de confrontatie niet aangaat met haar angst voor het leven, een angst die overgehouden is aan de verkrachting in haar tienerjaren. Als je door al de tenenkrommende ‘humor’ van het afzeiken van dit soort retraites heen kijkt, blijft een eenzame Sara over.
Het was fijn geweest als Sara aan al die vrouwen die #metoo geweld meegemaakt hebben, had laten zien dat je sterk genoeg bent om erdoorheen te komen als je wilt kijken naar je pijn. Dat laatste doet Sara echter bij lange na niet. Over #metoo vertellen is een begin, het was waarschijnlijk een te hoge verwachting van mij om te denken dat Stromboli een antwoord zou geven op de vraag ‘Maar wat komt daarna?’
Munitie om vooral niet je angst in de ogen te kijken
Noort maakt zich hard voor de #metoo beweging en dat is te prijzen. Het is alleen jammer dat ze met dit verhaal munitie geeft aan mensen om vooral niet op een retraite te gaan als weg om hun angst in de ogen te kijken. Mijn ervaring met retraites is anders. Ja, het is pijnlijk, en ook heel heilzaam en fijn. Net zoals Noort zelf ook ervaren heeft.
Voor een verfilming zijn dit soort ervaringen echter te braaf en daardoor een stuk minder geschikt. Ik denk wel dat de vrouwen met een #metoo ervaring, en ik schaar mezelf daar ook onder, dan echt baat hadden gehad bij dit boek.
~ Liane Baltus
